Δημοσιεύουμε ένα άγνωστο, αλλά σπουδαίας σημασίας κείμενο του Ντοστογιέφσκι. Που βρίσκεται η πραγματικά ανώτερη κοινωνία, στον Χριστιανισμό ή στον σοσιαλισμό; Το Ευαγγέλιο ή τα μαρξιστικά μανιφέστα διαμορφώνουν τον τύπο του ανθρώπου που νοιάζεται ειλικρινά για τον συνάνθρωπο;
Ο Πατέρας των Ρωσσικών γραμμάτων, τον οποίο το αριστεροκρατούμενο διανοητικό κατεστημένο της χώρας μας έχει φροντίσει να παραμορφώσει, δίνει τις απαντήσεις:
Στὸ σοσιαλισμὸ ὑπάρχουν μικροάτομα, ἐνῶ στὸ χριστιανισμὸ βρίσκεται ἡ πλήρης ἀνάπτυξη τοῦ προσώπου καὶ τοῦ θελήματός του. Ὁ Θεὸς εἶναι ἡ ἰδέα τῆς συλλογικῆς ἀνθρωπότητας, τῶν πάντων. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ζεῖ συλλογικά, ὅπως στὶς πρῶτες πατριαρχικὲς κοινωνίες, γιὰ τὶς ὁποῖες διασώθηκαν κάποιες παραδόσεις, τότε ζεῖ ἄμεσα.
Ἀκολουθεῖ ἔπειτα μία παροδικὴ περίοδος, ἡ περαιτέρω ἐξέλιξη, ποὺ εἶναι ὁ πολιτισμὸς (ὁ πολιτισμὸς εἶναι παροδικὴ μόνο φάση). Στὴν περαιτέρω αὐτὴ ἐξέλιξη παρουσιάζεται τὸ φαινόμενο -καινούριο γεγονὸς ἀπὸ τὸ ὁποῖο δὲν ξεφεύγει κανεὶς- κατὰ τὸ ὁποῖο ἀναπτύσσεται ἡ ἀτομικὴ συνείδηση, ἡ ἄρνηση τῶν ἄμεσων ἰδεῶν, ἐμπειριῶν καὶ γνώσεων (δηλ τῶν αὐθεντικῶν καὶ συλλογικῶν). Ὁ ἄνθρωπος ὡς ἄτομο, στὴν κατάσταση αὐτὴ τῆς γενικῆς γενετικῆς ἀναπτύξεώς του ἐτοποθετεῖτο σὲ ἐχθρικὴ καὶ ἀρνητικὴ στάση ἀπέναντι στὸν ἐξουσιαστικὸ συλλογικὸ νόμο τῶν πάντων.
Γι’ αὐτὸ καὶ πάντοτε ἔχανε τὴν πίστη του στὸ Θεό. Μὲ αὐτὸ τελείωναν ὅλοι οἱ πολιτισμοί. Στὴν Εὐρώπη π.χ ὅπου ἡ ἐξέλιξη τοῦ πολιτισμοῦ ἔφτασε μέχρι τὰ ἔσχατα ὅρια, δηλαδὴ μέχρι τὰ ἀκραῖα σύνορα τῆς ἀναπτύξεως τοῦ ἄτομου, ἡ πίστη στὸ Θεὸ χάθηκε μέσα στὸ ἄτομο. Αὐτὴ ἡ κατάσταση, δηλαδὴ ἡ διάσπαση τῶν μαζῶν σὲ ἄτομα, μὲ ἄλλα λόγια ὁ πολιτισμός, εἶναι μία κατάσταση ἄρρωστη. Περὶ αὐτοῦ μαρτυρεῖ τὸ χάσιμο τῆς ζωντανῆς Ἰδέας περὶ Θεοῦ.
Ἄλλη μαρτυρία (ἀπόδειξη) ὅτι αὐτὸ ἀποτελεῖ ἀρρώστια, εἶναι τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος στὴν κατάσταση αὐτὴ αἰσθάνεται ἄσχημα, θλίβεται, χάνει τὴν πηγὴ τῆς «ζωντανῆς» ζωῆς, δὲν ἔχει τὴν ἄμεση αἴσθηση, ἐνῶ γνωρίζει τὰ πάντα καὶ συνειδητοποιεῖ τὰ πάντα.
Ἐὰν στὸν ἄνθρωπο, στὴν κατάστασή του αὐτή, δὲν εἶχε ὑποδειχθεῖ ὁ σκοπός, μοῦ φαίνεται ὅτι θὰ τρελαινόταν, μαζὶ μὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Τοῦ ὑποδείχθηκε ὅμως ὁ Χριστὸς (κανένας ἄθεος, ποὺ ἀρνιόταν τὴ θεία καταγωγὴ τοῦ Χριστοῦ, δὲν ἀρνιόταν ὅτι Αὐτὸς εἶναι τὸ ἰδανικό τῆς ἀνθρωπότητας. Τελευταία λέξη εἶναι ὁ Ρενάν. Αὐτὸ εἶναι σημαντικό).
Σὲ τί συνίσταται ὁ νόμος τοῦ ἰδανικοῦ αὐτοῦ; Στὴν ἐπιστροφὴ στὴν ἀμεσότητα, στὴν κοινότητα, ἀλλὰ ἐπιστροφὴ ἐλεύθερη, καὶ μάλιστα ὄχι κατὰ τὴ θέληση, ὄχι κατὰ τὴ λογική, ὄχι κατὰ τὴ γνώση, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἄμεση, φοβερὰ δυνατή, ἀήττητη αἴσθηση ὅτι τοῦτο εἶναι ἐξαιρετικὰ καλό.
Καὶ -περίεργο πράγμα!- ὁ ἄνθρωπος ἐπιστρέφει στὴν κοινὴ καὶ ἄμεση ζωή, ἄρα στὴ φυσικὴ κατάσταση. Πῶς ὅμως; Ὄχι ἀνταγωνιστικὰ ἀλλά, ἀντιθέτως, κατ’ ἐξοχὴν ἔχουσα, ἠθελημένα καὶ συνειδητά. Εἶναι φανερὸ ὅτι αὐτὴ ἡ ὑψίστη αὐτεξουσιότητα εἶναι ταυτόχρονα καὶ ἡ ὕψιστη αὐταπάρνηση, ἡ ἀπάρνηση τοῦ ἰδίου θελήματος. Σ’ αὐτὸ ἔγκειται τὸ θέλημά μου, στὸ νὰ μὴν ἔχω θέλημα, γιατί τὸ ἰδανικὸ εἶναι πανέμορφο.
Σὲ τί ἔγκειται ὅμως τὸ ἰδανικό; Στὸ νὰ φθάσεις στὴν ἀνώτερη καὶ πλήρη δυνατότητα ἐπιγνώσεως καὶ ἀναπτύξεως, στὴν πλήρη γνώση τοῦ δικοῦ σου ἐγώ, καὶ τότε νὰ τὸ προσφέρεις αὐτὸ ἐθελοντικὰ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους.
Πράγματι, τί καλύτερο θὰ ἔκανε ἕνας ἄνθρωπος ποὺ τὰ πάντα ἀπέκτησε, τὰ πάντα ἐγνώρισε καὶ ποὺ ἔγινε παντοδύναμος. Ἂν τὸν ἀφήσετε στὴν κατάσταση τὴ διασπασμένη, στὴν κατάσταση τοῦ ἰδιαίτερου ἄτομου, τότε δὲν θὰ ἔχετε τίποτε περισσότερο ἀπὸ τὴ γαστέρα.
Οἱ σοσιαλιστὲς δὲν πᾶνε πιὸ πέρα ἀπὸ τὴ γαστέρα. Ἡ δική μας «Νέα Ρωσία» ἐδῶ καὶ μερικὰ χρόνια αὐτὸ ἀκριβῶς κάνει, δηλαδὴ μὲ ὅλες τὶς δυνάμεις της τείνει νὰ ἀποδείξει ὅτι πέρα ἀπ’ ὅλα αὐτὰ πέρα ἀπ’ ὅ,τι περιέχεται σ’ αὐτὴ τὴ γαστέρα, δὲν ὑπάρχει τίποτα. Ἂς προσπαθήσουν νὰ τὸ ἀρνηθοῦν. Δὲν θὰ θελήσουν οὔτε αὐτοὶ οἱ ἴδιοι νὰ τὸ ἀρνηθοῦν. Τὸ διατυμπανίζουν ὑπερήφανα: οἱ μπότες εἶναι καλύτερες ἀπὸ τὸν Σαίξπηρ, γιὰ τὴν ἀθανασία τῆς ψυχῆς εἶναι ντροπὴ καὶ νὰ μιλᾶμε ἀκόμα, κλπ. κλπ.
Στὸ Χριστὸ ὅμως τί θὰ πετύχετε; Ὑπάρχει κάτι πολὺ πιὸ ὑψηλὸ ἀπὸ τὸ θεὸ-γαστέρα; Εἶναι τὸ νὰ εἶσαι κύριος καὶ ἐξουσιαστὴς τοῦ ἑαυτοῦ σου, κύριος ἐπάνω στὸ δικό σου ἐγώ, τὸ νὰ θυσιάσεις τὸ ἐγώ, νὰ τὸ δώσεις σὲ ὅλους. Στὴν ἰδέα αὐτὴ ὑπάρχει κάτι τὰ ἀκαταμάχητα ὄμορφο, θαυμάσιο, ἀκατανίκητο, κι ἀκόμη ἀνεξήγητο.
Ἀκριβῶς, ἀνεξήγητο. Ἐὰν ὁ σοσιαλιστὴς ἀρχίσει νὰ ἐξηγεῖ, θὰ πεῖ αὐτὸ συμβαίνει γιατί, ἂν φανταστεῖς ὅτι ὁ καθένας θὰ τὰ δώσει ὅλα, ἀκόμα καὶ τὸν ἑαυτό του, ἀκόμα καὶ τὸ ἐγώ του γιὰ ὅλους τοὺς ἄλλους, τότε αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν θὰ ὑπάρχουν φτωχοὶ καὶ ὅλοι θὰ εἶναι φοβερὰ πλούσιοι. Καὶ ὅμως θὰ παραπλανήσει ὁ σοσιαλιστὴς χοντρά, ὠμὰ καὶ αἰσχρά. Διότι, ἂν πράγματι εἶναι ἔτσι, δηλαδὴ ὅτι ὅλοι θὰ γίνουν πλούσιοι, ὁ σοσιαλισμὸς σ’ αὐτὸ καὶ σταματᾶ. Ἀλλὰ τοῦτο οὔτε μπορεῖ νὰ γίνει, γιατί ὁ σοσιαλιστὴς οὔτε μπορεῖ νὰ φανταστεῖ πὼς εἶναι δυνατὸ νὰ δώσει κανεὶς ἑκούσια τὸν ἑαυτό του γιὰ ὅλους τοὺς ἄλλους.
Κατὰ τὸ σοσιαλιστὴ αὐτὸ εἶναι ἀνήθικο. Ἐνῶ ἐὰν γίνει γιὰ κάποιο μισθό, γιὰ κάποια ἀνταμοιβή, ἔ, αὐτὸ εἶναι δυνατό, αὐτὸ εἶναι ἠθικό. Καὶ ὅμως, ὅλο τὸ πράγμα, ὅλη ἡ ἄπειρη ἄξια τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ ἡ ὑπεροχὴ ἔναντι τοῦ σοσιαλισμοῦ σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς ἔγκειται, στὸ ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς (τὸ ἰδανικό), δίδοντάς τα ὅλα δὲν ζητᾶ τίποτε γιὰ τὸν ἑαυτό του.
Ἐπὶ πλέον αὐτὸς (ὁ Χριστιανὸς) εἶναι κατὰ τῆς ἰδέας τοῦ μισθοῦ καὶ τῆς ἀνταμοιβῆς, τὴ θεωρεῖ κάτι ἀνόητο καὶ ἄσκοπο. Καὶ τὸν μισθὸ θὰ τὸν δεχθεῖ μόνο ἀπὸ ἀγάπη σ’ ἐκεῖνον ποὺ τὸν δίνει, ἢ μόνο γιατί αἰσθάνεται ὅτι μετὰ ἀπ’ αὐτὸ θὰ ἀγαπήσει ἀκόμη πιὸ δυνατὸ τὸν διδόντα (Ἡ Νέα Ἱερουσαλήμ, ἀσπασμὸς μ’ ἐναγκαλισμό, πράσινα Βαΐα).
Ἐν πάςῃ περιπτώσει ὁ σοσιαλισμὸς ποτὲ πραγματικὰ δὲν ἔχει φθάσει μέχρι μιᾶς τέτοιας ἑρμηνείας τοῦ Χριστιανισμοῦ. Σὲ κάτι τέτοιο φθάσανε μόνο μερικοὶ ἐκπρόσωποί του καὶ ὁρισμένοι ποιητὲς
Ὅλη τὴ μέλλουσα βάση καὶ τὸ μέτρο (norma) τῆς κοινωνικῆς μυρμηγκοφωλιᾶς ὁ σοσιαλισμὸς τὴν τοποθετεῖ στὸ σκοπὸ ἐτοῦτο: στὴ γεμάτη γαστέρα. Καὶ γι’ αὐτὰ τὸ σκοπὸ ὑπάρχουν τὰ αὐτονόητα καθήκοντα τῶν μυρμηγκιῶν. Καὶ ἀκόμη, ἡ μεγαλύτερη ἀνύψωση τοῦ ἠθικοῦ καὶ ἡ ὕψιστη ἐνθάρρυνση ποὺ μποροῦν νὰ προσφέρουν στὴν ἀνθρωπότητα ἔγκειται σ’ αὐτό, στὸ νὰ πείσουν καὶ νὰ ἐνθαρρύνουν τοὺς προσηλύτους ὅτι οἱ ὑποχρεώσεις αὐτὲς εἶναι εὐχάριστες γιατί θὰ τὶς κάνουν γιὰ τὸν ἑαυτό τους, πρὸς τὸ δικό τους συμφέρον, γατὶ «ἡ ἐργασία εἶναι ἑλκυστική».
Ὁ σοσιαλισμὸς ἔχει αὐτοαποκληθεῖ Χριστὸς καὶ ἰδεῶδες. Ὅμως τὸ Εὐαγγέλιο λέει, ἂν σᾶς ποῦν ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ἐδῶ ἢ ἐκεῖ μὴ πιστεύετε, (πρβλ. καὶ Ἀποκάλυψη σχετικὸ μὲ τὸν Ἀντίχριστο)
Ὁ σοσιαλισμὸς εἶναι ἡ ἀνώτερη, ἡ ἔσχατη, μέχρι τελειότητας ἀνάπτυξη τοῦ ἄτομου, καὶ δὲν εἶναι τὸ μέτρο. Εἶναι ἡ ἐνσυνείδητη ἀνάπτυξη τῶν μεμονωμένων ἀτόμων στὸν ὕψιστο βαθμὸ εἶναι ἀκόμη ἡ ἀπόλυτη ἕνωση ἐν ὀνόματι τῆς ὀμορφιᾶς τοῦ ἰδανικοῦ! Πρέπει ὅμως νὰ φθάσει στὴν πεποίθηση -τόσο τὴ λογικὴ ὅσο καὶ τὴν αἰσθητή, δηλαδὴ τὴν ἀμεσώτατη αἴσθηση ὁλόκληρου τοῦ ἀνθρώπου- ὅτι ἡ ὕψιστη χρήση τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι νὰ τὸν θυσιάσουμε.
Ἡ πατριαρχικὴ κατάσταση ἦταν ἡ πρωταρχικὴ κατάσταση. Ὁ πολιτισμὸς εἶναι ἡ μεσαία, προσωρινὴ κατάσταση. Ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι τὸ τρίτο καὶ τελευταῖο στάδιο τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλὰ ἐδῶ τελειώνει ἡ ἐξέλιξη (ἀνάπτυξη), ἐπιτυγχάνεται τὸ ἰδανικό. Ἑπομένως, σύμφωνα μὲ τὴ Λογικὴ τὴν ἴδια, στὴ φύση τὰ πάντα εἶναι μαθηματικῶς σωστά. Κι αὐτὸ δὲν σηκώνει οὔτε εἰρωνεία, οὔτε ὑποτίμηση. Ἄρα, ὑπάρχει ἡ αἰώνια ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου